ما بزرگترها الگوی کوچکترهایمان هستیم. بچهها به دقت به ما نگاه میکنند و جذب رفتار ما میشوند؛ از سبک حرف زدنمان گرفته تا دوستی کردنمان، از عاداتی مانند مسواک زدن گرفته تا کتاب خواندن و فیلم نگاه کردنمان، نحوه نشان دادن ناراحتی، شادی، هیجان و ذوقزدگی، واکنش نشان دادن به حرفها و رفتار دیگران، محبت کردن و نظر دادن و انتقاد کردن.
از آنجایی که ما ایرانیها عاشق کامنت گذاشتن بر روی هر رفتار و صحبت و رویداد و خبری هستیم و مرز نظر دادن و انتقاد کردن هم باریک است، هنگامی که در جمعمان بچههای 8 سال به بالاتر هستند شاید بهتر باشد کمی محتاطتر نظر بدهیم و انتقاد کنیم. صبور بودن و دوری از پرخاش در کنار استناد به دلایل منطقی میتواند از ما چهره بهتری به عنوان الگو نزد بچهها بسازد. شاید خیلی از ما که خودمان را «بزرگتر» میپنداریم در موقعیتهای مختلف نقد کردن و نظر دادن، رفتاری از خودمان نشان دادیم که بعدها وقتی به آن فکر میکنیم میبینیم چقدر عجول و نسنجیده بوده است.
محمود سریعالقلم، استاد دانشگاه شهید بهشتی برای نقد کردن و مناظره کردن سی ویژگی را فهرست کرده است که مرور آن شاید به ما کمک کند بتوانیم علاوه بر برقراری ارتباط مناسب و تاثیرگذار بودن در دنیای بزرگترها، الگوی بهتری هم برای بچهها باشیم. دوازده بند از سی بند این فهرست عبارت است از:
1- فراموش نکنیم هدف از نقد و انتقاد، بهتر و دقیق فهمیدن یک موضوع است.
2- معنی اظهار نظر با نقد متفاوت است: اولی مخاطب خاصی ندارد اما دومی برای اصلاح فکر و سخن و عمل دیگری است.
3- منتقد تا میتواند باید در متن انتقادی خود، سوالها و زوایای جدید طرح کند.
4- داشتن یک دیدگاه متفاوت، نقد نیست.
5- در مسایل فکری و علمی، مبنای نقد بر واقعیات، آمار است. جایگاه تخیلات و توهمات در مدارهای علمی نیست.
6- گر منتقد نکتهای را متوجه نمیشود، ابتدا سوال و بعد نقد میکند.
7- به میزانی که انتقادات کلی باشند از اعتبار آنها کاسته میشود. مبنای کار علمی و انتقادی در پرداختن به جزییات است.
8- منتقد، متن و سخن و فکر فرد را نقد میکند و نه شخص را.
9- نقدی که به آمار و مستندات تجربی و تاریخی اتکا داشته باشد، معتبرتر است.
10- منتقد در بیان و لحن، شخصی احساسی و عصبانی نیست. ادب و صداقت او مقدم بر انتقاداتش است.
11- نقد فکری و علمی باید مکتوب و علنی باشد اما نقد از رفتار حتما باید به صورت خصوصی به افراد منتقل شود.
12- منتقد باید مراقب باشد تا آنچه که خودش دوست دارد بگوید را به حساب متن دیگری نگذارد و متن او را تحریف نکند.